AI & portretrecht

De mogelijkheden met AI zijn eindeloos. Met bijvoorbeeld Midjourney, Dall-E en Leonardo kun je ook foto’s of portretten genereren. Hoe zit dat eigenlijk met het portretrecht als er een portret wordt gegenereerd van iemand die al bestaat?

Portretrecht in een notendop

Het portretrecht is geregeld in de Auteurswet. Het regelt de rechten van de maker van het portret, de geportretteerde en de nabestaanden. 

Het portretrecht geldt zodra er iemand op een afbeelding staat (“geportretteerd is”). Er is al vrij snel sprake van een portret. Het gaat om een afbeelding van een persoon, waarbij de techniek van de afbeelding niet relevant is. Het kan gaan om een afbeelding met potlood gemaakt, maar ook met foto- of filmcamera. Het is daarnaast niet noodzakelijk dat de ogen van iemand zichtbaar zijn, het gaat om herkenbaarheid van een persoon, ofwel, de identiteit die van die persoon kan blijken uit een foto.

Kan je het portretrecht schenden door gebruik van AI?

Zoals in gezien, wordt er een ruime betekenis aan het woord portret toegekend. Mijn inziens kan AI dus ook een portret maken. De techniek van hoe het portret tot stand komt, maakt immers niet uit.

In het portretrecht wordt in ieder geval onderscheid gemaakt tussen portretten gemaakt in opdracht, en portretten niet gemaakt in opdracht. Daarom gaan we die situaties ook apart bekijken.

Portretten wel in opdracht gemaakt

Volgens de Auteurswet mag degene die het auteursrecht toekomt op het portret, het portret dat in opdracht is gemaakt alleen openbaar maken met toestemming van de geportretteerde. Afhankelijk van de omstandigheden is nog de vraag of jij wel het auteursrecht hebt op het portret gegenereerd door AI.

Als je wel het auteursrecht hebt en zolang je het portret niet hebt openbaar gemaakt, dan maak je geen inbreuk. Wil je dit wel doen, dan heb je dus altijd toestemming nodig van de geportretteerde voor het openbaar maken. Uitzondering is als je samen iets anders hebt afgesproken.

Heb jij het auteursrecht niet? Dan moet je ook toestemming vragen aan de auteursrechthebbende. Maargoed, als jij het auteursrecht niet hebt, wie zou het dan wel moeten hebben? De AI in ieder geval niet, want auteursrecht komt alleen aan mensen toe. Dan zou het portret dus in het publieke domein gevallen zijn en dan hoef je wat dat betreft geen toestemming te vragen.

Portretten niet in opdracht gemaakt

Als je een portret genereert met AI, en er komt bedoeld of onbedoeld een portret uit die lijkt op een bestaand persoon, dan heb jij daar nog niet meteen portretrecht mee geschonden. Ten eerste moet je het portret openbaar maken (“ter beschikking stellen aan het publiek”). Dit heb je – afhankelijk van welke AI je gebruikt – waarschijnlijk nog niet gedaan als je het gegenereerd hebt. Wanneer je het portret echter openbaar gaat maken, dan komt het portretrecht om de hoek kijken.

In de Auteurswet staat dat wanneer een portret niet in opdracht is gemaakt, degene die het auteursrecht heeft op het portret alleen het portret niet mag openbaar maken als de geportretteerde een “redelijk belang” bij heeft om zich te verzetten tegen openbaarmaking.

Nogmaals, ook hier is de vraag of jij het auteursrecht hebt op een portret gegenereerd door AI. Als je niet auteursrechthebbende bent, dan is er wederom waarschijnlijk geen andere auteursrechthebbende, want AI kan geen auteursrechthebbende zijn. Er is in dit geval verder niemand waar je toestemming aan hoeft te vragen als je een door jou gegenereerd portret wil gebruiken. Ook niet de geportretteerde.

In jurisprudentie (rechtspraak) is bepaald dat geportretteerden in beginsel een “redelijk belang” hebben om zich tegen openbaarmaking te verzetten, indien het portret commercieel wordt gebruikt. Zodra jij het gegenereerde portret dus commercieel gaat gebruiken, dan zou het zomaar kunnen dat je een portretrechtinbreuk pleegt. Ga je het niet commercieel gebruiken? Dan kan ik je helaas geen richtlijn geven of je een portretrechtinbreuk zou maken. Zoiets moet altijd van geval tot geval worden bekeken. Advies is om altijd een jurist in te schakelen die mee kan kijken of er sprake is van een portretrechtinbreuk.

Meer weten over gebruik van portretten?

In de portretrecht cheat sheet staan veel casussen uitgewerkt over het portretrecht in het algemeen. Dus over portretten zowel niet als wel in opdracht gemaakt. Denk aan: welke rechten heeft de geportretteerde? Welke rechten heb je als auteursrechthebbende van het portret? Welke rechten heb je als derde? Handig voor fotografen, videografen, tekenaars, illustrators, etc.