Auteursrecht op recepten

Met de komst van internet zijn ook de foodblogs uit de grond geschoten. Voor elk wat wils: een vegan food blog, een blog met glutenvrije recepten of een blog gericht op desserts. Het ene recept is origineler dan de andere. Je zou denken dat er auteursrecht op recepten rust door de creativiteit die er bij kan komen kijken. Is dat ook zo?

Auteursrecht in een notendop

Het auteursrecht beschermt creativiteit. Volgens de Auteurswet zijn werken van letterkunde, wetenschap of kunst vatbaar voor bescherming. In Nederland en Europa ontstaat auteursrecht vanzelf. Je hoeft dus alleen maar iets te maken, zoals een schilderij, en er rust auteursrecht op. Ergens een copyright-teken op of bij plaatsen is dus niet nodig, noch is een watermerk nodig.

Let op: het auteursrecht beschermt géén ideeën of concepten! Het gaat er echt om dat je werk geuit is. Wil je wel je idee, concept of format beschermen? Lees hier hoe je dat doet. Ook komt niet alles wat je maakt, zomaar in aanmerking voor bescherming.

Er zijn twee vereisten om te voldoen aan een  “werk” in de zin van de Auteurswet: dat wat je hebt gemaakt moet een eigen, oorspronkelijk karakter hebben èn het moet een persoonlijke stempel hebben. Dat betekent dat de vorm van je werk niet ontleend mag zijn aan dat van een ander, èn er moeten creatieve keuzes gemaakt zijn. 

Auteursrecht op recepten?

Laten we eerst voor de goede orde het begrip “recept” definiëren. Een recept is volgens de Dikke van Dale een “voorschrift voor de bereiding van een gerecht“. Ofwel, het gaat bij een recept puur om de tekst.

Ingrediëntenlijst

Een recept bestaat vaak uit twee onderdelen: de ingrediëntenlijst en de omschrijving/bereidingswijze. De ingrediëntenlijst is sowieso niet auteursrechtelijk beschermd. De bewoording is niet creatief (“1 eetlepel olijfolie”). Het geeft alleen feiten weer die nodig zijn om het recept te maken.

Omschrijving van de bereidingswijze

De omschrijving van de bereidingswijze van het recept kan echter wel creatief zijn, maar vaak is dit niet zo. De omschrijving is – zoals het woord al zegt – slechts een beschrijving van hoe je een gerecht moet maken. Er is niets creatiefs aan “Fruit de ui en de knoflook”.

De omschrijving kun je echter wel creatief maken door creatief te zijn in het verwoorden en door er een verhaaltje om heen te schrijven. Is de omschrijving dus dermate creatief, dan komt het recept voor dat onderdeel in aanmerking voor bescherming van het auteursrecht. Dat creatieve verhaaltje mag dan niet gekopieerd worden. Kopieert en plakt iemand het letterlijk op zijn eigen website, dan maakt hij een auteursrechtinbreuk. Óók als hij jou als bron vermeldt, is dit een inbreuk. Je hebt namelijk geen toestemming gegeven om jouw werk door iemand anders te laten openbaren. Als auteursrechthebbende ben jij namelijk de enige die jouw werk mag openbaren en reproduceren.

Wat jammer is, is dat je – in het geval van een recept – het auteursrecht heel makkelijk kan omzeilen. Je hoeft alleen maar de bereidingswijze uit het creatieve verhaaltje te filteren en puur deze bereidingswijze kan je zelf delen zonder dat je inbreuk maakt. Immers komt alléén het creatieve verhaaltje om het recept heen in aanmerking voor auteursrecht en niet de feitelijke bereidingswijze!

Kun je dan helemaal niets doen?

Wat nu als je ziet dat iemand jouw recepten woord voor woord heeft overgenomen? Kun je daar dan helemaal niets tegen doen? Op grond van het auteursrecht dus niet, maar wel op grond van het strafrecht. Het letterlijk overnemen van iemand anders werk en doen alsof het jouw werk is, heet plagiaat. Dat is strafbaar.

Auteursrecht op de foto van een recept (gerecht)?

De kans op auteursrecht op recepten is dus klein. Hoe zit dat dan met een foto van een recept (gerecht)? Een foto is (bijna) altijd auteursrechtelijk beschermd omdat er altijd wel creatieve keuzes zijn gemaakt. Denk aan de hoek die je hebt gemaakt bij het fotograferen, de belichting die je hebt gekozen, etc. Ook hier geldt dat iemand deze in beginsel niet mag overnemen zonder jouw toestemming.

Auteursrecht op de opmaak

Ook op de opmaak van een gerecht kan auteursrecht rusten, zolang het maar voldoende creatief is. Er zal geen auteursrecht zitten op de opmaak van een patatje oorlog, maar er kan zeker wel auteursrecht zitten op de opmaak van een gerecht als je bijvoorbeeld bij een fine dining restaurant gaat eten. Het is in dat geval dus eigenlijk ook niet toegestaan hier foto’s van te maken als je gaat uiteten. Soms staat dit ook in de huisregels van een restaurant.

Auteursrecht op smaak

Een aantal jaar geleden was er een geschil tussen Levola, de maker van Heksenkaas, en Smilde. Smilde maakte Witte Wievenkaas. Levola stelde dat er auteursrecht zit op de smaak van Heksenkaas en dat Levola daar inbreuk op maakte.

Het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ) oordeelde dat de smaak van een voedingsmiddel niet nauwkeurig en objectief kan worden uitgedrukt, terwijl dit wel een vereiste is om te voldoen aan een “werk” in de zin van het auteursrecht. De identificatie van de smaak van een voedingsmiddel (dus ook van een gerecht), berust op smaakbeleving en smaakervaring. Deze zijn altijd subjectief en variabel. Elk persoon proeft namelijk anders. Bovendien is er op dit moment geen technisch middel om smaak zo nauwkeurig en objectief te identificeren zodat het kan worden onderscheiden van de smaak van andere producten (of gerechten).

Uitzonderingen op auteursrecht op recepten

Het recht is het recht niet als er geen uitzonderingen zijn 😉 Rust er toch auteursrecht op een recept, op een foto of de opmaak? Dan mag je dit toch gebruiken als er sprake is van toestemming of een citaat.

Toestemming van de maker

Je kunt natuurlijk altijd netjes toestemming vragen als je andermans werk wil gebruiken. Dit heet ook wel een licentie. Ben jij de maker? Dan kun je altijd om een licentievergoeding vragen voor gebruik. Spreek dan ook goed af waar de licentie precies voor geldt in een licentieovereenkomst.

Citaat

Je mag een werk waar auteursrecht op rust, gebruiken als je het citeert. Wanneer is er sprake van een citaat?

• Als je citeert met als reden iets aan te kondigen, iets te beoordelen, als er sprake is van polemiek, een wetenschappelijke verhandeling of een uiting met een vergelijkbaar doel.
• Het werk moet rechtmatig openbaar gemaakt zijn.
• Je mag alleen gebruiken wat echt nodig is. Dus je mag niet te veel citeren.
• Je moet altijd (als dat kan) de naam van de maker noemen en je mag het werk niet wijzigen, misvormen, verminken of op een andere manier aantasten.

Een voorbeeld wanneer je mag citeren als je bijvoorbeeld een recensie schrijft over een restaurant / gerecht.