Langzamerhand maken we allemaal kennis met (het gebruik van) AI. Het inzetten van AI kan een handige tool zijn, ook om creatieve dingen te maken. Wie heeft eigenlijk het auteursrecht als jij iets creatiefs genereert met AI?
In dit artikel bespreek ik het eventuele auteursrecht op:
Voordat ik bovenstaande vraag ga beantwoorden, is het handig om nog iets over het auteursrecht te weten. Het auteursrecht beschermt het “corpus mysticum”, niet het “corpus mechanicum”. Anders gezegd: Het gaat om de geestelijke prestatie (het “maken”), en niet om de fysieke arbeid (het “vervaardigen”). Vaak gebeurt dit overigens tegelijk of door dezelfde maker.
Voorbeeldje: Een fotograaf wil een portret maken met een bepaalde gekleurde belichting van een persoon, met een zwarte achtergrond (= maken). Vervolgens drukt hij op het knopje van de camera (= vervaardigen). Het maken en vervaardigen hoeft echter niet tegelijk te gebeuren. Het kan zijn dat de fotograaf hetzelfde concept als hiervoor wil uitwerken, maar dan wil hij dat hij zelf op de foto staat. Wanneer de fotograaf vraagt of iemand even op het knopje van zijn camera wil drukken, dan is degene die op het knopje drukt niet de maker. De fotograaf is nog steeds de maker, want die heeft het hele concept uitgedacht.
Bovenstaand kun je ook zo zien als je AI inschakelt. Jij geeft input voor de AI, de AI “drukt op het knopje”. Alleen, als je AI gaat inschakelen, dan moet die input natuurlijk wel creatief zijn. Beter gezegd: aan de werktoets voldoen (kom ik zo op terug). Niet alle AI is even goed ontwikkeld en niet alle AI poept er dus uit waar jij om hebt gevraagd. AI hoeft bijvoorbeeld niet alles uit je input (prompt) mee te nemen.
Niet zomaar elk werk is beschermd door het auteursrecht. Een werk moet aan wat voorwaarden voldoen voordat het auteursrechtelijk beschermd is, ofwel, een werk moet aan “de werktoets” voldoen. Deze werktoets is uitgewerkt in de jurisprudentie. Jurisprudentie is de verzamelterm voor rechterlijke uitspraken. Deze kunnen op dezelfde manier gelden als een wet.
In 1991 is de werktoets uitgewerkt in het Nederlandse recht. Deze houdt in dat er sprake is van een werk in de zin van de Auteurswet wanneer het (1) een eigen oorspronkelijk karakter én (2) een persoonlijke stempel heeft. Het ezelsbruggetje wat in de juridische wereld wordt gebruikt, is EOKPS. Maar wat betekent dat nou? Het betekent dat (1) de vorm van het werk niet ontleend mag zijn aan een ander werk, en (2) de vorm van het werk resultaat moet zijn van scheppende menselijke arbeid en dus creatieve keuzes.
Pas in 2009 deed het Hof van Justitie van de Europese Unie (die over Europees recht gaat, hierna: “HvJ”) hier een uitspraak over. Het HvJ gaf aan dat er sprake is van een werk als het “oorspronkelijk is in die zin dat het gaat om een eigen intellectuele schepping van de auteur ervan”. Een paar jaar later verduidelijkte het HvJ dat een intellectuele schepping een eigen schepping van de auteur is “wanneer zij de uitdrukking vormt van diens persoonlijkheid”, en dat dit het geval is “wanneer de auteur bij het maken van het werk zijn creatieve bekwaamheden tot uiting heeft kunnen brengen door het maken van vrije en creatieve keuzes”.
Al met al: Iets wordt er al heel snel beschermd door het auteursrecht.
Laten we eens kijken naar een paar categorieën werken of je het auteursrecht kan hebben als je er AI voor inschakelt. Ik bespreek het voornamelijk aan de hand van voorbeelden van huidige mogelijkheden. Dit kan natuurlijk nog veranderen, maar ik denk dat je er na het lezen van dit artikel uiteindelijk de rode draad wel uit weet te halen.
De meest bekende AI die afbeeldingen genereren, zijn wel Midjourney en Dall-E. Daarnaast heb je bijvoorbeeld ook nog Leonardo. Midjourney is betaald, Dall-E en Leonardo (nog) niet. Bij al deze AI kun je een tekst invoeren en daarmee een afbeelding genereren.
Ik voer de prompt bird flying in the jungle in bij Leonardo. De prompt is niet echt creatief. Op deze manier krijgt Leonardo zelf de kans om alles in de afbeelding in te vullen zoals de AI wil. Leonardo bedenkt zelf welke vogel op de afbeelding te zien is, welke kleur deze heeft, of er water of niet op de foto staat, etc. Het lijkt me dus sterk dat je auteursrecht krijgt op deze afbeelding.
Daarna voerde ik de prompt hummingbird flying between monsteras deliciosa in the sea, walking jellyfish on the sea bottom in bij Leonardo. Deze prompt is creatief. Heb jij ooit een kolibrie tussen monstera deliciosa (een soort plant) zien vliegen in de zee, tussen kwallen? Nu hoef je natuurlijk niet per se zo’n absurde prompt te geven om auteursrecht te kunnen krijgen. Maar of je auteursrecht krijgt op je afbeelding, hangt er dus echt van af of je prompt aan de werktoets voldoet.
Alleen, niet alleen je prompt moet aan de werktoets voldoen. De uitgepoepte afbeelding moet die prompt wel verwerkt hebben. In dit geval heeft Leonardo niet hélemaal gedaan wat ik vroeg. De kwallen lijken een beetje op bloemen, en in het laatste plaatje zijn niet eens bloemen. Ook lopen de kwallen niet op de zeebodem, zoals ik gevraagd had. De prompt is dus wel creatief, maar de output is niet wat ik had gevraagd. Er valt daarom te twijfelen aan of ik dan wel auteursrecht zou hebben op de afbeeldingen.
Er zijn best wel wat AI die foto’s editen. Denk aan de geïntegreerde AI in Elementor (web builder), maar ook aan Midjourney en Leonardo.
Laten we kijken naar de functie “Generative Fill” in Elementor. Hiermee kun je afbeeldingen editen. In hun eigen video hebben ze een voorbeeld waarbij ze een pot bloemen veranderen door de prompt add some extra leaves and spring flowers in the colors of lilac and yellow.
Kun je eigenlijk wel auteursrecht krijgen door slechts te editen? Ja, dat zou kunnen. In de Auteurswet staat dat “verveelvoudigingen in gewijzigde vorm, (…) zoals (…) bewerkingen, onverminderd het auteursrecht op het oorspronkelijke werk, als zelfstandige werken [red: worden] beschermd”. Er zou hier gesteld kunnen worden dat er auteursrecht rust op de edit.
Alleen, er is een grote maar. Mocht je ooit AI gaan inzetten om foto’s of afbeeldingen te editen, dan betekent dat wel dat je hoogstwaarschijnlijk een auteursrechtinbreuk maakt. Immers is de maker/auteursrechthebbende van de originele foto of afbeelding de enige die mag beslissen wat met zijn werk gebeurt. Dat jij lekker met AI zit te klooien en vervolgens de output gaat gebruiken, is dus niet de bedoeling. Tenzij je het netjes vraagt en er toestemming voor krijgt natuurlijk.
Ander voorbeeld van Elementor AI, de functie “Variations”. Ook deze wordt laten zien in het filmpje. Je kan hiermee een nieuwe versie maken van de originele afbeelding. In het filmpje gaat het om een foto van interieur. Vervolgens wordt deze prompt gegeven: show realistic warm style living room, with a couch, lamp and some pictures on the wall.
Los gezien of je auteursrecht op de nieuwe foto krijgt door je prompt (ik denk het niet, omdat stijlen niet beschermd worden en er in elke huiskamer wel een bank, lamp en afbeeldingen aan de muur hangen), kun je hier dus ook een inbreuk maken op de originele foto. De interieurstylist en/of fotograaf kan bepaalde keuzes hebben gemaakt die zorgen voor een auteursrechtelijk beschermde foto.
ChatGPT is denk ik wel de bekendste AI die teksten kan genereren. Dat geldt ook voor de AI van Google: Bard. Laten we naar een voorbeeldprompt kijken die ik gaf aan ChatGPT: Kun je een tekst schrijven over waar je ChatGPT-4 allemaal voor in kan zetten? De toon moet informeel zijn en de tekst mag niet meer dan 100 woorden hebben. Verwerk een spreekwoord in de tekst.
Wat ChatGPT vervolgens uitpoept is: ChatGPT-4 is jouw digitale vriend voor van alles en nog wat. Hij helpt je bij je huiswerk, schrijft creatieve teksten, en beantwoordt je vragen. Geen katje om zonder handschoenen aan te pakken! Van dagelijkse klusjes tot complexe projecten, hij staat altijd klaar. Geen berg te hoog voor deze AI!
Ik denk dat we het er over eens zijn dat mijn prompt geen creatieve keuzes bevat, en dat is ook nogal moeilijk bij teksten. Je beveelt hoe een tekst moet zijn, je bepaalt niets creatiefs over de output zelf. Hoogstwaarschijnlijk zul je dus ook geen auteursrecht hebben op teksten die je genereert.
AI kun je natuurlijk ook inzetten om teksten te vertalen. Je prompt kan waarschijnlijk zoiets zijn als Vertaal deze tekst naar het Spaans: “Dit is een tekst over een auto”. ChatGPT-4 geeft mij de volgende output: Este es un texto sobre un coche. Bard geeft mij deze output: Este es un texto sobre un auto.
Wat zien we hier? Beide AI geven een andere vertaling voor het woord “auto”. De AI bepalen dus de woorden van de tekst. Dat betekent dat zij de creatieve keuzes in de vertaling maken. Er zijn immers meerdere woorden voor “auto” in het Spaans. Niet alleen coche en auto, maar ook carro, automóvil, etc. Daarnaast: de prompt voldoet niet aan de werktoets. En dus heb jij geen auteursrecht op de vertaling.
Op dit moment zijn er ook al wat AI waarmee je muziek kunt genereren. Hieronder zie je een voorbeeld van AIVA. Heel veel input kun je niet geven. Alleen een genre, emotie, hoelang de track moet duren en hoeveel composities je wil. Daar zit niet echt creativiteit in: AIVA doet het creatieve werk en niet jij. Als je iets op deze manier maakt, zul je dus geen auteursrecht krijgen.
Oké, andere AI proberen dan. Hieronder zie je Mubert. Ik werd al enthousiast van de text-to-music mogelijkheid. Bij Mubert kun je zelf een prompt schrijven, of net zoals bij AIVA, een genre of een mood kiezen. Ook heb je de optie om een activiteit te kiezen (zoals “Cardo 120”).
Ik wilde natuurlijk dat Mubert precies zou maken wat ik wil. In dit geval: orchestrale indie met Masai vocals (ja, ik moet even gek doen toch?). Ik klikte op “Generate track” en zat vol verwachting te wachten. Wat kwam er uit? Een soort eighties track. In dit geval heb ik dus wel mijn best gedaan voor een creatieve prompt, maar heeft de AI dit er niet uitgepoept. Geen auteursrecht voor mij. En wat nou als Mubert wel precies had gedaan wat ik had gezegd? Wie weet had ik dan wel auteursrecht gehad.
Er zijn een paar opmerkingen die gemaakt moeten worden. Als eerst ligt het er natuurlijk altijd aan wat de AI van je prompt brouwt. Zoals we al zagen bij het kopje over muziek. Bij de prompt van de afbeelding met de kolibrie onderwater, gaf ik ook aan dat ik kwallen wilde die op de zeebodem zouden lopen. Die zie ik nergens terug. Stel nou dat dat je enige creatieve keuze is, en die wordt niet verwerkt, dan zal je hoogstwaarschijnlijk toch geen auteursrecht hebben op de output.
Daarnaast heb ik het hierboven vaak over de prompt gehad die aan de werktoets zou voldoen. Je kan natuurlijk ook achteraf keuzes maken die je verandert aan de output, die het werk alsnog auteursrechtelijk beschermd kunnen maken. Stel dat ik het resultaat van Leonardo met de vogel in de jungle gebruik, maar op een bepaalde manier bewerk, dan kan ik daar alsnog auteursrecht op hebben.
Ik heb veel voorbeelden gegeven en wellicht heb je gemerkt dat ik soms wat vaag was over of iets auteursrechtelijk beschermd was of niet. Belangrijk om te weten is dat altijd van geval van geval beoordeeld moet worden of ergens auteursrecht op rust of niet, omdat alle omstandigheden altijd (of vaak) anders zijn. Twijfel je dus bijvoorbeeld of je auteursrecht hebt op een door jou gegenereerd werk, schakel dan altijd een jurist in die gespecialiseerd is in auteursrecht.
Heb je een vraag (als ondernemer/bedrijf zijnde)?
Stel ‘m gerust!
Misschien vind je deze blogs ook interessant:
Wekelijks al die handige juridische tips in je mailbox?
© 2021 – 2024 Diederich Legal – Alle rechten voorbehouden
Disclaimer – Privacyverklaring – Cookieverklaring
Fotografie: Ilse van Dijk, Reggy van Liempd, & Sascha Brolman
